Planetaryum

Artık yıldızlar daha yakın

Planetaryum gösterimleri başta olmak üzere çeşitli sosyal aktivitelere olanak sağlayacak kültür ve sanat merkezi projelerini hayata geçirmek, kendi kültürümüze ve manevi değerlerimize uygun bir çok sayıda 360° Projeksiyon videosunu kendi bünyemizde hazırlayabilmek adına Avart Medya, Büyükşehirlerimiz başta olmak üzere ihtiyaç belirlenen il ve ilçelere Planetaryum kurulumu ve sonrasındaki gereksinimleri konularında ilgili tüm resmi kurum ve kuruluşların yanı sıra özel teşebbüste bulunan girişimcilere yardımcı olmaktan mutluluk duyacaktır.

Planetaryum ismi Latince ‘planeta’ yani gezegen sözcüğünden geliyor. Dilimizdeki karşılıkları; Planetaryum, Gezegen evi, Gökyüzü tiyatrosu, Yıldız evi, Yıldız çemberi, Uzay tiyatrosu olarak sıralanabilir.

Planetaryum, astronomi ve uzay bilimlerini öğrenmek ve anlamak, çeşitli gök cisimlerini ve onların uzay boşluğundaki hareketlerini, güneş sistemi ve yıldızların işleyişini koltuklarında oturan seyirci topluluğuna o anda gezinti yaptıkları hissi veren bir atmosferde izletebilmek için özel olarak tasarlanmış yarım küre biçimli kubbe altındaki ekrana Projeksiyon araçları tarafından görüntü yansıtılarak kurgulanmış bir senaryoyu son derece gerçekçi simüle eden bir çeşit tiyatrodur.

Planetaryumlar izleyici kapasitesi genellikle 10 kişi ile 200 kişi arasında değişen, çapı 3 m ile 20 m arasında olan kubbeli bir mimariye sahip ve yeni nesil dijital yansıtıcılar sayesinde gösteri yelpazesini genişletmiş bir nevi tiyatro salonu görünümündedirler. İçindeki seyirciler belli bir açı ile tavandaki küre zeminine yansıtılan çoğunlukla 10 d. ile 25 d. süren aktiviteleri izleme olanağı bulurlar.

Temel astronomi kavramlarının klasik yöntemlerle öğretimi sıkıcı ve zor olmakla beraber çoğu zaman öğrenciler tarafından algılanmakta zorlandıkları çeşitli araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu kavramların öğretiminde planetaryumların kullanılması büyük kolaylık sağlamaktadır. Planetaryumlar, temel işleyiş mekanizmasını anlamda ve kavramada en önemli eğitim merkezleri haline gelmekte ve temel fen kavramlarının da yapıldığı laboratuvarlar olma yönünde çok büyük gelişmeler göstermektedir. Eğitim çağında öğrencilere planetaryum aracılığı ile bilim felsefesini ve çalışma heyecanını aktarabilir, galaksinin dönmesi ve göktaşının çarpışması simüle edilerek anlatılabilir. Proje kapsamındaki dersler sayesinde öğrencilere teorik bilgiler verilebilir, insanlara pratik zekâlarını kullanmaları, kolay hesaplamalar ve acil durumlar için astronomik seyrin önemi anlatılabilir.

Planetaryumlarda yer alan özel projektörlerden gökyüzünün gece hali, yıldızlar ve Samanyolunun görüntüleri her tarafa yansıtılıyor. Yeni bir dijital teknoloji ile ‘Şehir ışıklarından uzakta Samanyolu nasıl görünür’, ‘Gezegenler nasıl hareket eder’, ‘Bir haftanın neden yedi gün olduğu’, ‘bir çemberin iç açılarının toplamının neden 360 derece olduğu’, ‘coğrafya, fizik ve matematik gibi bilimlerin uygulamaları’, ‘Yıldızlara bakarak nasıl yön bulunur’, ‘Kışın neden geceler uzundur’, ‘Ay neden evre değiştirir’, ‘Roket bilimi ve uydu teknolojileri nelerdir’, ‘İklim değişimleri dünyamızı nasıl etkiliyor’, ‘Gezegenler ve uyduları nelerdir’, ‘Tutulmalar ve geçişler’, Meteorlar, koordinat çizgileri, takım yıldızları, asteroidler ve kuyruklu yıldızlar hakkında bildiklerimiz’ gibi pek çok soruya cevap verebilmek çok daha kolay hale gelmektedir.

Dünyaya bakacak olursak ABD‘de 3.500 den fazla, Almanya da ise 800’e yakın, Japonya da ise 400 civarında olan planetaryum sayısının tüm dünyadaki

sayısı 10.000’e yaklaşmasına rağmen özellikle gelişmiş ülkeler bu sayıyı hızla arttırma çabasındadır.
Sadece geçtiğimiz yıl dünyadaki planetaryumları dolduran insanların sayısı 114 milyon kişidir. Planetaryumlar hemen hemen bütün dünyada yerel yönetimler tarafından yapılmış yada sponsor firmalar tarafından finanse edilmişlerdir. Ülkelerin gelişmişlik durumu ile planetaryum sayıları doğru orantılı olması düşündürücüdür.

Planetaryumlar şehrin olmazsa olamazları arasındadır. Japonya’da ilkokullarda planetaryumda gök bilimi eğitimi verilmesi zorunludur. İnsanlık her zamankinden daha fazla uzay ve astronomi bilimlerine ilgi duymakta buna paralel olarak ülkeler milli eğitimlerinde bu duyarlılığı göstermektedir. Bu bağlamda 4-11 ekim tarihleri arası tüm dünyada Uzay haftası olarak kutlanmakla beraber 2009 yılı ‘Dünya Astronomi Yılı’ ilan edilmişti.
Planetaryumlar maliyetleri açısından kolay projeler değildirler.

Hem maliyetleri sebebiyle hem de gerekli önemi ve ehemmiyeti algılanamayışı nedeni ile Türkiye’de daha uzun yıllar gerekli sayıda planetaryum halka ve eğitime açılabilmesi zor gibi gözüküyor. Türkiye’deki planetaryumların gerek sayı itibariyle gerek büyüklükleri itibariyle kapasiteleri yetersiz kalmaktadır. Özveriyle ve azimle çalışan bir grup insan tarafından vatanımıza kazandırılan kurulum maliyetleri yüksek olan bu planetaryumlar bütün milletimize özellikle öğrencilerimize uzun vadeli sürdürülebilir hizmet vermek adına ya sponsor firmaların desteğine ihtiyaç duymaktadırlar yada ziyaretçilerine masrafları yansıtmak durumunda kalmaktadırlar.

Ülkemizde 3’ü portatif 11’i sabit olmak suretiyle toplam 14 planetaryum bulunmakla beraber bunların bir kısmı da askeri ve bilimsel araştırmalar nedeniyle halkımıza kapalıdır.